درباره عرضه خودرو در بورس
مهدي دادفر
طرح ساماندهي بازار و صنعت خودرو از سوي مجلس در حالي مورد بررسي قرار گرفته و مصوبات اوليه‌اي نيز داشته كه بخش خودروسازي به عنوان عرضه‌كننده كالا، ملاحظاتي درباره آن دارد. با اين حال، محورهاي اصلي عرضه خودرو در بورس كالاي ايران به منظور شفافيت اعلام و كليات اين طرح به تصويب رسيد.
در روزهاي گذشته بارها محورهاي طرح عرضه خودرو در بورس كالا را مطالعه كردم، اما موضوعات مهمي كه در اين ميان مغفول مانده از پروموشن و سيستم‌هاي فروش و نحوه تبليغات در فروش و تخفيفات به مشتري گرفته تا ناديده گرفتن رقابت در بازار و عدم آشنايي مشتريان با سيستم خريد در بورس كالا قابل تامل است. سوال اصلي اين است كه چرا اين طرح به صورت پايلوت اجرا نشد تا مشكلات آن برطرف شود؟ بايد واقعيت‌ها در بخش توليد و تقاضا را پذيرفت. وضعيت در حال حاضر به گونه‌اي است كه براي 9 هزار خودروي دناپلاس توربوي ايران‌خودرو 4 ميليون نفر ثبت‌نام كرده‌اند. حال اين ميزان توليد و تقاضا را در بورس كالا در نظر بگيريد اگر قرار باشد به بالاترين قيمت اين خودروها به فروش برسد چه بر سر نرخ‌گذاري مي‌آيد؟
عرضه هر كالايي در بورس بايد زماني انجام شود كه ميزان عرضه آن محصول به صورت كلان انجام شده و بازار به اشباع كامل رسيده باشد نه زماني كه ميزان عرضه نمي‌تواند تقاضاي موجود در بازار را پوشش دهد. اين موضوع كه از اين پس كشف قيمت در بورس انجام مي‌شود و محدود به بورس خواهد شد به معناي رقابتي شدن بازار خودرو نيست؛ بلكه اين ساز و كار تنها يك مزايده است؛ مانند اينكه تابلوي سهراب سپهري را به مزايده بگذاري تا به بالاترين قيمت به فروش برسد. نكته ديگر، دشوار بودن ساز و كار خريد و فروش در بورس كالاست كه در سال‌هاي گذشته بارها ديده شده است. بخش مهمي از تقاضاي خودرو توسط مردم عادي شكل مي‌گيرد. تصور كنيد يك مشتري كه از درگز يا گناباد به دنبال خودرويي مناسب بودجه خود است، آيا اين نوع مشتري با سازوكار بورس و خريد در اين بازار آشنايي دارد؟ آيا چاره‌اي جز خريد خودرو از بازار آزاد برايش باقي مي‌ماند؟ موضوع ديگر اين است كه فرض كنيم تحريم‌ها كاهش يافته و امكان همكاري با خودروسازان خارجي هم فراهم شده است آيا آنها خودروهاي خود را در بورس كالا عرضه خواهند كرد؟ سوال اينجاست كه شوراي رقابت با آن همه مشاوران و معاونان كه در اين مدت مخالف اجرايي شدن اين طرح بودند و ده‌ها تئوري براي غلط بودن آن ارايه دادند چرا يك‌باره نظرشان تغيير كرد؟ آنچه بايد در اين مدت به آن توجه مي‌شد، آزاد‌سازي قيمت‌ها و واردات خودرو بود تا هم توليد و رقابت در بازار باشد و هم عطش بازار بخوابد. هر چند ايده عرضه خودرو در بورس كالا ايده قشنگي به نظر مي‌رسد، اما در كجاي دنيا اين مدل از توزيع وجود داشته حتي خودروسازي‌هاي رده هفتم و هشتم دنيا هم خودروهاي‌شان را در بورس عرضه نكرده‌اند. بنابراين بهتر اين است كه اين ايده عجيب قانوني نشود، زيرا مشكل اصلي صنعت خودرو، موضوع توليد و تيراژ خودرو است ضمن آنكه به نظر مي‌رسد مطالعه دقيقي روي اين ايده صورت نگرفته است.